Op 22 mei 2010 kocht een software ontwikkelaar 2 pizza’s voor 10 000 bitcoins. Vandaag zijn 10 000 bitcoins ongeveer 40 miljoen dollar waard. Die astronomische stijging spreekt tot de verbeelding. Toch heeft dit succesverhaal een nauwelijks belichte keerzijde. De cryptomunt is namelijk een ecologische ramp.
Elke bitcoin transactie wordt toegevoegd aan een gegevensstructuur die we de blockchain noemen. Zoals de naam suggereert, is dit een sequentie van blokken. Die blokken bevatten op hun beurt transacties. Ongeveer elke tien minuten wordt door het netwerk een nieuw blok met de meest recente transacties achteraan de blockchain toegevoegd.
De creatie van zo’n blok vereist het oplossen van een cryptografische puzzel. Verschillende partijen, de miners, gaan daarbij in competitie met elkaar. De eerste die de puzzel oplost, krijgt een beloning in de vorm van nieuw gecreëerde bitcoins, alsook vergoedingen van diegenen die transacties op het netwerk postten.
Drie vaak gehoorde beweringen over Bitcoin zijn: “het is een schaars goed”, “de transactiekosten zijn laag” en “het is veilig”. Maar klopt dit ook?
Bitcoin is een schaars goed, wat het waarde geeft. De laatste bitcoin zal in 2040 gecreeëerd worden, waardoor het totale aantal bitcoins op 21 miljoen uitkomt. Dit is echter slechts een regel binnen de Bitcoin community. Hoewel het nu misschien onwaarschijnlijk lijkt, kunnen we niet uitsluiten dat die regel ooit verandert. Bovendien wordt er nu en dan succesvol een nieuwe cryptomunt gelanceerd, vaak met betere eigenschappen dan Bitcoin. Het aanbod van – allen zeldzame – cryptomunten is in theorie onbeperkt en er is geen enkele reden om aan te nemen dat er een Bitcoin monopolie zal ontstaan.
Bitcoin transactiekosten zijn laag. De transactiekosten hangen enkel af van de grootte van de transactie, uitgedrukt in bytes. Dit maakt het sowieso al relatief duurder om lokaal kleine bedragen uit te geven in vergelijking met grote, internationale transacties. Die transactiekosten, uitgedrukt in dollar, fluctueren constant en kennen een stijgende tendens. Sinds mei dit jaar zakt die kost nog slechts sporadisch onder de 2 dollar en eind augustus zagen we een piek met een daggemiddelde van 9 dollar per transactie.
Bitcoin is veilig (1). De claim dat Bitcoin veilig is steunt op de zware aanname dat er nooit een entiteit of samenwerkende set entiteiten in het netwerk zal zijn die over meer dan 50% van de rekenkracht beschikt. Dit zou bijvoorbeeld een miner, een vreemde mogendheid of een hackerscollectief kunnen zijn. We hebben hier geen garanties over. Ons vertrouwen in Bitcoin gaat dus best met enige reserves gepaard.
Bitcoin is veilig (2). Het equivalent van je bankkaart in de Bitcoin wereld is je geheime digitale sleutel. Als die gestolen wordt zijn er geen maatregelen om de schade te beperken zoals een afhaallimiet, Card Stop en eventueel een vergoeding door de bank. En als je je sleutel verliest, verlies je onherroepelijk je bitcoins. Er ligt dus een veel groter risico – en dus een grotere verantwoordelijkheid – bij de gebruiker van het Bitcoin netwerk.
Het oplossen van zo’n puzzel vereist tegenwoordig enorm veel rekenkracht, en dus elektriciteit. Door het gedistribueerde karakter van het blockchain netwerk is het onmogelijk om het exacte elektriciteitsverbruik te kennen, maar volgens schattingen van Digiconomist is dit momenteel quasi evenveel als dat van heel Syrië, dat met haar 17 miljoen inwoners positie 71 bekleedt van 195 landen wat betreft elektriciteitsverbruik.
En wat krijgen we daarvoor in de plaats? Een systeem dat ons toelaat om momenteel slechts drie transacties per seconde te verwerken1. VISA verwerkt gemiddeld meer dan zo’n 2600 transacties per seconde met een maximum capaciteit van ruim 65 000. Toch is het elektriciteitsverbruik van VISA naar schatting slechts ongeveer 3% van dan dat van Bitcoin2.
Chinese bedrijven controleren bovendien meer dan 70%
van de mining power. De elektriciteit is er immers erg goedkoop, onder meer vanwege de zwakke milieunormen. Ongeveer 2/3 van de elektriciteitsproductie in het land is op basis van vervuilende steenkool. Ook de tweede grootste elektriciteitsbron in China, waterkracht, is vanuit zowel ecologisch als sociaal standpunt omstreden.
Bitcoin mining is een erg competitieve business, waarbij de snel stijgende waarde van de bitcoin ertoe leidt dat hardware – die enkel en alleen ontwikkeld werd voor bitcoin mining – al na enkele maanden verouderd is. Dat draagt bij aan de uitputting van schaarse ertsen en aan de toename van e-Waste. De stijgende waarde van bitcoin is daarnaast een stimulans voor miners om steeds meer rekenkracht in te zetten. Daardoor wordt de cryptografische puzzel moeilijker en consumeert het bitcoin netwerk nog meer elektriciteit.
Believers stellen – zonder enige onderbouwing – dat bitcoin niet vervuilender is dan het ontginnen, het in staven en munten gieten, transporteren en opslaan van goud, en dat ook het drukken en transporteren van fysiek geld vervuilend is. Bitcoins worden dus vergeleken met fysieke gouden munten. Onze vergelijking daarnet met hedendaagse digitale transacties is intellectueel eerlijker. De believers geven met hun vergelijking trouwens reeds impliciet het vervuilende karakter toe, gezien goudontginning op industriële schaal erg schadelijk is voor mens en natuur. De creatie van digitale euro’s of dollars daarentegen gebeurt efficiënt in de computersystemen van de centrale bank.
Dit alles is een zware ecologische prijs om geld te kunnen transfereren zonder financiële instellingen. In de plaats daarvan vertrouwen we in het Bitcoin netwerk – zij het in beperktere mate – een handvol Chinese bedrijven die het minen van bitcoins domineren. Bitcoin is immers slechts veilig zolang er geen enkele miner, of samenwerkende groep van miners, meer dan 50% van de rekenkracht controleert.
Bitcoin is een experiment dat uit zijn voegen is gebarsten. Zijn grote verdienste is het lanceren van een nieuw technologisch concept, de blockchain, waarmee het vertrouwen in autoriteiten zoals banken, notarissen en overheden gereduceerd kan worden. Dit hoeft echter niet gepaard te gaan met ecologische destructie. Belgische overheden zijn daarom volop bezig met het aftasten van het potentieel van blockchain op een ecologisch verantwoorde wijze.
Voetnoten
2. Er is geen correlatie tussen de vereiste rekenkracht en de capaciteit (transacties per seconde) van het netwerk, maar wel tussen de vereiste rekenkracht en de marktprijs. Stel dus dat de prijs van de bitcoin ineenstort, dan zal ook de gebruikte rekenkracht in het netwerk sterk afnemen, maar de capaciteit vermindert daardoor niet. Wat wel vermindert is de veiligheid van de Bitcoin blockchain.
Leave a Reply